8. Warmte en koude
Achtergrond
We maken het onderscheid tussen warmte- en koudebelasting (extreme situaties) en de problematiek rond het binnenklimaat (gematigde omstandigheden). In deze sectie zullen we ons voornamelijk toespitsen op (extreme) koude en warme omstandigheden, zowel binnen als buiten. Technologische koude vinden we vooral in de voedselindustrie (koel- en vriescellen, visserij, slachterij,...), technologische warmte in industrieën waar hoge procestemperaturen voorkomen (bakkerij, staal- en glasproductie, ketelhuizen, keukens, brandweer,...). Tot een bepaald niveau kan het menselijk lichaam omgaan met thermische stress (thermoregulatie): bij hittebelasting treedt vasodilatie op en gaat men zweten, bij koudebelasting vasoconstrictie en gaat men rillen. De belangrijkste nadelige gezondheidseffecten van koude- en hittebelasting treden pas op in omstandigheden waar niet langer mogelijk is de lichaamstemperatuur voldoende onder controle te houden (bevriezingen, koudeletsels, hypothermie bij koudebelasting, hitte-uitslag, oedeem, dehydratatie, krampen, hitteslag bij warmtebelasting).
Wetgeving
We maken het onderscheid tussen warmte- en koudebelasting (extreme situaties) en de problematiek rond het binnenklimaat (gematigde omstandigheden). In deze sectie zullen we ons voornamelijk toespitsen op (extreme) koude en warme omstandigheden, zowel binnen als buiten. Technologische koude vinden we vooral in de voedselindustrie (koel- en vriescellen, visserij, slachterij,...), technologische warmte in industrieën waar hoge procestemperaturen voorkomen (bakkerij, staal- en glasproductie, ketelhuizen, keukens, brandweer,...). Tot een bepaald niveau kan het menselijk lichaam omgaan met thermische stress (thermoregulatie): bij hittebelasting treedt vasodilatie op en gaat men zweten, bij koudebelasting vasoconstrictie en gaat men rillen. De belangrijkste nadelige gezondheidseffecten van koude- en hittebelasting treden pas op in omstandigheden waar niet langer mogelijk is de lichaamstemperatuur voldoende onder controle te houden (bevriezingen, koudeletsels, hypothermie bij koudebelasting, hitte-uitslag, oedeem, dehydratatie, krampen, hitteslag bij warmtebelasting).
Wetgeving
- KB Thermische omgevingsfactoren (04/06/2012)
- (ARAB Hoofdstuk II Afdeling I art. 55 tot 58)
- (ARAB Hoofdstuk II Afdeling I art. 64 tot 68)
- (ARAB Hoofdstuk III Afdeling II art. 148 decies)
- Binnenmilieubesluit (11/06/2004)
Normering
- Algemeen:
- Comfort:
- NBN EN ISO 7730:2006 Ergonomie van de thermische omgeving - Analytische bepaling en interpretatie van thermische behaaglijkheid door berekening van de PMV- en PPD-waarden en door criteria voor de plaatselijke thermische behaaglijkheid (ISO 7730:2005)
- ISO/TS 13732-2:2001 Ergonomics of the thermal environment -- Methods for the assessment of human responses to contact with surfaces -- Part 2: Human contact with surfaces at moderate temperature
- Hittestress:
- NBN EN 27243:1994 Warme omgevingen - Ramen van de thermische externe belastingen van de mens aan het werk, gegrond op de WBGT-index (natte temperatuur en temperatuur van de zwarte bol) (ISO 7243:1989)
- NBN EN ISO 7933:2004 Ergonomie van de thermische omgeving - Analytische bepaling en interpretatie van warmtebelasting met behulp van een berekening van het voorspelbare fysiologisch gedrag bij warmtebelasting (ISO 7933:2004)
NBN EN ISO 13732-1:2009 Ergonomie van de thermische omgeving - Methoden voor het bepalen van menselijke reacties bij het aanraken van oppervlakken - Deel 1: Warme oppervlakken (ISO 13732-1:2006)
- Koudestress:
- NBN EN ISO 11079:2008 Ergonomie van de thermische omgeving - Bepaling en interpretatie van koudebelasting bij gebruik van de vereiste kledingisolatie (IREQ) en plaatselijke afkoelingseffecten (ISO 11079:2007)
- NBN EN ISO 15743:2008 Klimaatomstandigheden - Koude werkplekken - Risicobeoordeling en -management (ISO 15743:2008)
- NBN EN ISO 13732-3:2009 Ergonomie van de thermische omgeving - Methoden voor het bepalen van menselijke reacties bij het aanraken van oppervlakken - Deel 3: Koude oppervlakken (ISO 13732-3:2005)
- BS 7915:1998 Ergonomics of the thermal environment. Guide to design and evaluation of working practices for cold indoor environments
- Meten:
- Fysiologische metingen, gezondheidstoezicht en gevoelige groepen:
- NBN EN ISO 9886:2004 Ergonomie - Beoordeling van thermische belasting met behulp van fysiologische metingen (ISO 9886:2004)
- NBN EN ISO 8996:2004 Ergonomie van de thermische omgeving - Bepaling van het energiemetabolisme (ISO 8996:2004)
- NBN EN ISO 12894:2001 Ergonomie van de thermische klimaatomstandigheden - Medisch toezicht op personen die aan extreem hete of koude klimaatomstandigheden worden blootgesteld (ISO 12894:2001)
- NBN EN ISO 28803:2012 Ergonomie van de fysische omgeving - Toepassing van internationale normen op mensen met speciale eisen (ISO 28803:2012)
- ISO/IEC Guide 71 (2001) Guidelines for standards developers to address the needs of older persons and persons with disabilities
- Kledij en PBMs:
- NBN EN ISO 9920:2009 Klimaatomstandigheden - Bepaling van de thermische isolatie en verdampingsweerstand van kleding (ISO 9920:2007, Gecorrigeerde versie 2008-11-01)
- BS 7963:2000 Ergonomics of the thermal environment. Guide to the assessment of heat strain in workers wearing personal protective equipment
- Risicobeoordeling en bevraging:
- NBN EN ISO 15265:2004 Klimaatomstandigheden - Risicobeoordelingsstrategie bij het voorkomen van thermische belasting of thermische onbehaaglijkheid op de werkplek (ISO 15265:2004)
- NBN EN ISO 15743:2008 Klimaatomstandigheden - Koude werkplekken - Risicobeoordeling en -management (ISO 15743:2008)
- NBN EN ISO 10551:2001 Ergonomie van de thermische omgevingsomstandigheden - Beoordeling van de invloed van thermische omgevingsomstandigheden met gebruik van subjectieve beoordelingsschalen (ISO 10551:1995)
- NBN EN ISO 28802:2012 Ergonomie van de fysische omgeving - Beoordeling van omgevingsomstandigheden op basis van een omgevingsonderzoek dat fysische metingen en gebruikersbeoordelingen omvat (ISO 28802:2012)
- Voertuigen
- ISO/TS 14505-1:2007 Ergonomics of the thermal environment - Evaluation of thermal environments in vehicles - Part 1: Principles and methods for assessment of thermal stress
- NBN EN ISO 14505-2:2007 Ergonomie van de thermische omgeving - Evaluatie van de thermische omgeving in voertuigen - Deel 2: Bepaling van de equivalente temperatuur (ISO 14505-2:2006)(+ AC:2009)
- NBN EN ISO 14505-3:2006 Ergonomie van de thermische omgeving - Evaluatie van de thermische omgeving in voertuigen - Deel 3: Evaluatie van thermische behaaglijkheid met menselijke proefpersonen (ISO 14505-3:2006)
- meer info op http://www.nbn.be
Documentatie
- Arbokennisdossier Thermisch Binnenklimaat
- Arbokennisdossier Extreme hitte
- Arbokennisdossier Extreme koude
- BOHS Technical Guide No. 12 The Thermal Environment (2nd Ed.) en bijhorend addendum
- BSOH Archief Studiedag Thermische Omgevingsfactoren
- INRS Travail à la chaleur et confort thermique
- Nederlandse Gezondheidsraad Hittestress op de werkplek
- NVAB Dossier Werken bij koud of warm weer
- SIA Physical Hazards: Thermal Environment
- Sobane brochure Thermische Omgevingsfactoren
- UCL Le travail à la Chaleur (Prof. J. Malchaire)
- The Ultimate Guide to Heat Stress (English)
Tools
- FNV WBGT Calculator
- IREQ, RT & TWC Calculator
- IRSST Tools Hitteslag, Werk- en Rusttijden RSST en ACGIH
- Physical agents (Prof. T. Bernard)
- PIMEX filmpjes Hittebelasting: droogoven ruim van tevoren uitzetten, verschillende koeltechnieken, drinken voor inzet en effect onderarmkoeling
- PMV/PPD/WBGT/PHS en PREVHEAT (Prof. J. Malchaire)
Websites
- http://www.arbokennisnet.nl Gespecialiseerde Nederlandse site voor het ontsluiten van arbokennis met specifieke sectie Klimaat en verlichting
- http://www.arboportaal.nl/ Startpunt van info over arbeidsomstandigheden van het Nederlandse ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, specieke sectie Klimaat
- http://www.bossons-fute.fr/ Franse site met beroepsfiches en beroepsrisicofiches: zie fiche koude kamers, werken bij koude, werken bij warmte,...
- http://www.cdc.gov/ Centers for Disease Control and Prevention subsite over koudestress en hittestress
- http://www.deparisnet.be/ en daar doorklikken naar Thermische Omgevingsfactoren
- http://www.epa.gov/ het U.S. Environmental Protection Agency een subsite natuurrampen met pagina's over extreme hitte alsook over sneeuw en ijs
- http://www.ggdkennisnet.nl/ heeft een specifiek dossier hitte en gezondheid
- http://www.hse.gov.uk/ Britse Health and Safety Executive subsite koudestress en hittestress
- http://www.ihsa.ca/ De Canadese Infrastructure Health and Safety Association heeft een themapagina over hittestress
- http://www.inrs.fr/ Het Franse Institut National de Recherche et de Sécurité heeft een speciale sectie Fysische agentia op haar site, met pagina's over kou en hitte
- http://www.osha.gov/ De Amerikaanse Occupational Safety and Health Administration heeft een specifieke subsectie over hittestress en pagina's met richtlijnen bij kou en warmte
- http://www.travailler-mieux.gouv.fr/ Het Franse ministerie van werk heeft een aantal specifieke fiches over risicofactoren, o.a. over extreme temperaturen
- http://www.ubf-aca.be/ Unie der Belgische Frigoristen (groepering van de Belgische Vereniging voor Koude en luchtbehandeling)
- http://www.werk.belgie.be/ heeft themapagina's over de thermische omgeving en hoge en lage temperaturen op het werk
- http://www.who.int/ heeft een specifieke pagina over de verandering van het klimaat