5. Niet-ioniserende straling

Achtergrond
We spreken van straling wanneer er sprake is van energieoverdracht via indirect (elektromagnetische straling met een golfkarakter) of direct (deeltjesstraling) contact. Niet-ioniserende straling (NIS) is alle elektromagnetische straling die onvoldoende energetisch is om een ionisatie tot stand te brengen (golflengte >100 nm). We dienen ook het onderscheid te maken tussen elektromagnetische straling en elektromagnetisch veld: energieoverdracht kan pas plaatsvinden als de golflengte van de straling kleiner is dan de afstand tussen de stralingsbron en het bestraalde object (objecten bevinden zich in het verre veld, de elektrische en magnetische componenten staan in een vaste verhouding tov elkaar). Objecten die zich op een afstand van de bron bevinden kleiner dan de golflengte bevinden zich in het nabije veld (geen constant verband tussen de sterkte van het elektrische en magnetische veld). Binnen NIS onderscheiden we twee belangrijke gebieden:

  • optische straling: ultraviolet licht (golflengte ca 100 tot 400 nm), zichtbaar licht (golflengte ca 400 tot 780 nm) en infrarood licht (golflengte ca 780 nm tot 1 mm); wanneer deze straling een kunstmatige oorsprong heeft spreken we van kunstmatige optische straling of KOS
  • elektromagnetische velden: EHF (extreem hoge frequentie 1 tot 10 mm), SHF (superhoge frequentie 1 tot 10 cm), UHF (ultrahoge frequentie 10 tot 100 cm), VHF (zeer hoge frequentie 1 tot 10 m), HF (hoge frequentie 10 tot 100 m), MF (middenfrequentie 100 tot 1000 m), LF (lage frequentie 1 tot 10 km), VLF (zeer lage frequentie 10 tot 100 km), ELF (extreem lage frequentie 100 km tot oneindige afstand), Statisch  

In de praktijk wordt bijna iedereen continu blootgesteld aan meerdere bronnen van NIS. NIS wordt toegepast in de industrie, wetenschap, medische wereld, energie- en tractiesystemen, zenders en telecom, beeldschermen en andere verlichtingsapparatuur... Zowel biologische effecten zonder als met gezondheidsschade kunnen optreden (EMV: beïnvloeding bloedstroom en zenuwpulsen voor ELF, opwarming ELF tot EHF; KOS: thermische en fotochemische effecten).
 
Wetgeving 

Normering

  • NBN EN 12198+A1:2009 (-1 tot -3) Safety of machinery - Assessment and reduction of risks arising from radiation emitted by machinery
  • NBN EN 14255:2004 tot :2008 (-1 tot -4) Meting en beoordeling van blootstelling van personen aan incoherente optische straling
  • NBN EN 62471:2009 Fotobiologische veiligheid van lampen en lampsystemen (vervangt gedeeltelijk NBN EN 60825-1, NBN EN 60825-1/A1 en NBN EN 60825-1/A2)
  • IEC 825 Safety of Laser Products (voor 2002) 
  • NBN EN 60825 Safety of Laser Products (na 2002)
  • BS EN 50383:2010 Basic standard for the calculation and measurement of electromagnetic field strength and SAR related to human exposure from radio base stations and fixed terminal stations for wireless telecommunication systems (110 MHz - 40 GHz) 
  • BS EN 50385:2002 Product standard to demonstrate the compliances of radio base stations and fixed terminal stations for wireless telecommunication systems with the basic restrictions or the reference levels related to human exposure to radio frequency electromagnetic fields (110 MHz - 40 GHz)
  • BS EN 50401:2006+A1:2011 Product standard to demonstrate the compliance of fixed equipment for radio transmission (110 MHz - 40 GHz) intended for use in wireless telecommunication networks with the basic restrictions or the reference levels related to general public exposure to radio frequency electromagnetic fields, when put into service 
  • PBM oogbescherming
    • EN 166  Specificaties
    • EN 167  Optische testmethodes
    • EN 170  UV (Oogbescherming – filters – doorlatingsfactoren en aanbevolen gebruik)
    • EN 171  IR (Oogbescherming – filters – doorlatingsfactoren en aanbevolen gebruik)
    • EN 169  Lassen (filters voor lassen – doorlatingseisen en aabevolen gebruik)
    • EN 175  Lassen (Middelen voor oog- en gezichtsbescherming tijdens het lassen)
    • EN 379  Lassen (oogbescherming – automatische lasfilters)
    • EN 207  Laser (oogbescherming – filters en oogbeschermers tegen laserstraling)
    • EN 208  Laser (oogbeschermers voor laserinstelling)
    • ISO 6161 Laser
  • PBM afscherming
    • EN 12198-3+A1 ontwerp van schermen
    • EN 12254 Laser (Afschermingen voor werkplekken met lasers)
    • EN 1598 Lassen (doorzichtige lasgordijnen en –schermen voor booglasprocessen)
    • EN 60825-4 Laserafschermingen
  • meer info op http://www.nbn.be

Documentatie

Tools

  • Checklist KOS (kunstmatige optische straling) van Steven Van Cauwenberghe (FOD WASO) en zijn andere info mbt KOS
  • Catrayon4 programma van het INRS dat toelaat om blootstelling aan kunstmatige optische straling op de werkplek te berekenen en om beschermingsmiddelen te kiezen
  • ELFJEM (Bowman, 2007)
  • Indoor Wireless Exposure Calculator Tool (WICA, INTEC, UGent) webcalculator om blootstelling aan EMV te berekenen; gratis na registratie
  • International EMF Project (WHO, 2004) overzicht van verschillende EMF standaarden over de continenten en landen
  • Physical agents (Prof. T. Bernard)

Websites